Tranh sơn dầu (màu dầu) – trong tiếng Anh gọi là oil painting là một loại hình họa phổ biến được các họa sĩ vẽ tranh bằng chất liệu dựa vào sự kết hợp giữa màu và dầu. Họ có thể dùng chất liệu này vẽ lên gỗ, tường, canvas (vải) và kể cả kim loại,…
Lần đầu xuất hiện trên những bức tranh về Phật Giáo tại Ấn Độ, sau đó đến Trung Quốc ở thế kỷ 5 đến thế kỷ 10, bắt đầu phổ biến từ thế kỉ 15 và vẫn tiếp tục phát triển cho đến hôm nay, được rất nhiều họa sĩ ưa chuộng. Có thể nói, sơn dầu là minh chứng cho việc hoàn thiện một chất liệu vẽ tuyệt vời, là một cuộc cách mạng kỹ thuật lớn, đã làm chuyển biến và nâng tầm kỹ thuật trong hội họa. Có lẽ cũng bởi vì, sơn dầu – chất liệu được mệnh danh là vua của hội họa này sở hữu những sức mạnh vô song khó phủ nhận.
Tranh sơn dầu được vẽ trên chất liệu gì?
Tranh sơn dầu có thể được vẽ trên nhiều chất liệu khác nhau, nhưng phổ biến nhất là:
- Vải canvas: Đây là chất liệu được sử dụng rộng rãi nhất vì độ bền, độ co giãn tốt và khả năng bám màu cao của vải. Vải canvas thường được làm từ sợi lanh hoặc sợi bông.
- Gỗ: Gỗ cũng là một chất liệu truyền thống được sử dụng để vẽ tranh sơn dầu, đặc biệt là trong các tác phẩm tranh cổ điển. Gỗ có độ cứng cáp, giúp tranh không bị biến dạng theo thời gian.
- Kim loại: Một số họa sĩ cũng sử dụng kim loại như đồng hoặc nhôm làm chất liệu vẽ tranh sơn dầu. Kim loại có độ bền cao, tạo hiệu ứng bóng và độ tương phản đặc biệt cho tác phẩm.
- Giấy: Giấy là một chất liệu ít phổ biến hơn, nhưng vẫn được sử dụng trong một số trường hợp, đặc biệt là trong các tác phẩm phác thảo hoặc tranh khổ nhỏ.
- Bìa cứng: Bìa cứng là một chất liệu kinh tế và dễ kiếm, thường được sử dụng cho các bài tập thực hành hoặc các tác phẩm không đòi hỏi độ bền cao.
Các bước vẽ tranh sơn dầu cơ bản:
- Chuẩn bị chất liệu vẽ: Nếu bạn sử dụng vải canvas, bạn cần căng vải lên khung gỗ. Nếu bạn sử dụng gỗ, bạn cần xử lý bề mặt gỗ trước khi vẽ.
- Phác thảo: Phác thảo hình ảnh bạn muốn vẽ lên chất liệu bằng bút chì hoặc than.
- Pha màu: Pha màu sơn dầu trên bảng màu theo ý muốn.
- Vẽ lớp nền: Vẽ một lớp màu nền mỏng lên toàn bộ bề mặt chất liệu.
- Vẽ chi tiết: Vẽ các chi tiết của hình ảnh, từ tổng thể đến chi tiết.
- Vẽ lớp phủ: Vẽ một lớp màu phủ lên trên cùng để tạo độ sâu và độ bóng cho tranh.
- Hoàn thiện: Kiểm tra lại tác phẩm và chỉnh sửa nếu cần thiết.
- Phơi khô: Để tranh khô hoàn toàn trong một thời gian dài.
Cần chuẩn bị các vật liệu và dụng cụ sau:
- Màu sơn dầu: Màu sơn dầu là hỗn hợp của bột màu và dầu khoáng. Có rất nhiều màu sơn dầu khác nhau để bạn lựa chọn.
- Dung môi: được sử dụng để pha loãng màu sơn dầu và làm sạch cọ vẽ. Tuỳ vào loại dung môi bạn dùng sẽ cho ra những loại sơn dầu khác biệt về thời gian ngả vàng, độ bóng và thời gian khô của màu sắc. Một số loại dầu sấy thường được các họa sĩ sử dụng như dầu hạt lanh, dầu thông, dầu hoa rum, anh túc hoặc dầu óc chó.
- Cọ vẽ: Cọ vẽ có nhiều kích cỡ và hình dạng khác nhau, phù hợp với từng kỹ thuật vẽ.
- Dao trộn màu: Dao trộn màu được sử dụng để trộn màu sơn dầu trên bảng màu.
- Bảng màu: Bảng màu là nơi bạn pha trộn màu sơn dầu trước khi vẽ lên chất liệu.
- Giá vẽ: Giá vẽ giúp bạn cố định chất liệu vẽ và điều chỉnh góc độ vẽ.
Những ưu điểm của sơn dầu – chất liệu vua của hội họa
Thời gian khô chậm là một điều kiện lí tưởng để các họa sĩ có thể thỏa sức hoàn thành bức vẽ của mình sao cho chỉnh chu nhất, hoàn mỹ nhất. Trong khoảng thời gian chờ các sắc màu dầu được khô, người vẽ dễ dàng chỉnh sửa, thêm hoặc xóa chi tiết nào đó đến khi ưng ý thì thôi. Đây là một ưu điểm vượt trội hơn hết của chất liệu Sơn dầu so với các chất liệu vẽ khác như màu nước.
Trường tồn cùng thời gian là một tiêu chí mà các bậc họa sĩ khám phá ra chất liệu này mong muốn khi vẽ tranh bằng sơn dầu. Một bức tranh đẹp được vẽ bằng một chất liệu tốt thì thông điệp của người họa sĩ qua tác phẩm của mình mới được bảo tồn cùng thời gian.
Và sơn dầu là một chất liệu từ khi được phát hiện bởi các nhà họa sĩ thời cổ đại đến sự hoàn thiện của thế hệ anh em họa sĩ Jan Van Eyck (khoảng 1390-1441) đã biến sơn dầu không chỉ trở thành một chất liệu “gây mê” trong giới mộ điệu nền hội họa mà còn là một nguyên liệu vẽ tranh có khả năng thách thức cùng thời gian với những hiệu ứng bất ngờ.
Cùng với đặc tính không thấm nước, có độ dẻo và độ che phủ mạnh đã giúp một bức vẽ sơn dầu có thể tổn tại từ hàng chục đến hàng trăm năm. Phủ thêm một lớp vecni sau khi bức họa được hoàn thành là cách mà các họa muốn tranh của mình được bóng và sáng hơn.
Tạo độ sâu, uyển chuyển sắc độ và khả năng tạo sự chân thực trong tranh là một điểm đặc biệt của chất liệu vua của hội họa – Sơn dầu. Khác với tranh màu nước hay phấn màu, tất cả những gì bạn nhìn thấy là một lớp với nhiều sắc màu đan xen với nhau. Tranh Sơn dầu lại khác. Ẩn chứa từ sâu bên trong lớp tranh ấy có thể là 5 đến 10 lớp màu mỏng được người nghệ sĩ có chủ ý sắp xếp đắp lên nhau sao cho hoàn mỹ nhất về độ sâu, sắc độ và tính thẩm mỹ.
Nền tối sẽ là tiền đề để các lớp màu sáng bên trên được sáng hơn, trong hơn. Và ngược lại, nền sáng màu sẽ khiến các màu sắc tối bên dưới được ánh lên rực rỡ.
Có thể nói, Sơn dầu là chất liệu bậc thầy trong chủ nghĩa tự nhiên, tạo nên những bức tranh đắm chìm trong không gian. Những sợi tóc, một đôi mắt chứa đầy xúc cảm, những nếp gấp vải trên trang phục hay những đốm nâu trên da đều được thể hiện bằng chất liệu này giúp người họa sĩ chuyển tải rất tự nhiên đến nỗi tranh vẽ mà ngỡ như thật. Đó là hiệu ứng thị giác tuyệt vời chỉ sơn dầu mới có thể làm được.
Tuy nhiên, đặc tính lâu khô có lẽ là vừa là ưu điểm nhưng cũng là nhược điểm của chất liệu này. Vì thời gian để một bức tranh Sơn dầu khô có thể lên đến 2 tuần. Vì thế, để hoàn thiện một bức vẽ Sơn dầu hoàn chỉnh sẽ tốn khá nhiều thời gian và công sức người họa sĩ. Ngoài ra, một số chất trong sơn có thể gây độc hại nhưng không đáng kể. Tranh Sơn dầu cũng dễ dàng bị hư hỏng nếu cách bảo quản không đúng, nơi bảo quản và nhiệt độ không phù hợp.
Ứng dụng của sơn dầu trong nghệ thuật và đời sống
Trong nền hội họa thế giới và trong nước, sơn dầu là một phương tiện tuyệt vời để người họa sĩ truyền tải những thông điệp của mình qua những bức vẽ. Với sự phát triển ngày càng phong phú về chất liệu và cách sử dụng, sơn dầu chiếm một chỗ đứng cực kỳ quan trọng trong giới Mỹ thuật. Người ta thích ngắm và mua tranh sơn dầu, bởi độ bền, sâu sắc và những đường nét màu sắc có thể mềm mịn nhưng cũng có thể có những vết sần sùi trên bề mặt vật liệu được dùng làm nền để vẽ.
Sự đa dạng đó khiến Sơn dầu trở thành loại hình hội họa “gây mê” kể cả những họa sĩ không chuyên, tạo nên những giá trị riêng biệt trong nghệ thuật decor trang trí như không gian trở nên sang trọng hơn, giúp nuôi dưỡng và làm phong phú đời sống con người khi có sự góp mặt của dòng tranh này.
Nếu nói đến những bước tiến dài của hội họa thì chắc chắn phải có sự góp mặt của Sơn dầu trong hàng ngũ đầu tiên và trước nhất. Xứng danh với chất liệu vua của hội họa, dù quy trình để vẽ một bức tranh Sơn dầu luôn khá khắt khe, nhưng chính sự khắt khe đó đã tạo nên những giá trị nghệ thuật mà đến muôn đời sau, thế hệ nào cũng phải công nhận.
Những bức tranh của Vũ Quốc Huy sáng tác về phong cảnh và con người Việt Nam được khắc họa chân thực
Bên cạnh đó để hiểu rõ hơn về Thắng Hiền, mọi người hãy xem thêm video trên kênh Youtube này nhé !
